Een symbool is wezenlijk anders dan een woord of teken, in de zin dat de betekenis ervan nooit volledig kan worden gedefinieerd. Je kunt prima zeggen dat een hartje ‘liefde’ uitbeeldt, een peaceteken voor ‘vrede’ staat en een anker ‘hoop’ voorstelt. Het zijn woorden die we allemaal kennen. Maar wat zeggen ze ons eigenlijk?
Als we daar dieper op ingaan, blijkt ons uiteindelijke begrip strikt persoonlijk; de werkelijke betekenis wordt namelijk bepaald door onze individuele innerlijke beleving. Deze beleving ligt echter zo diep in ons geworteld, dat het buiten het bevattingsvermogen van het bewustzijn gaat. Zodoende kan het onmogelijk in taal worden uitgedrukt.
Maar juist daarin ligt de kracht van het symbool: het omzeilt de tussenkomst van vertaling, waardoor de boodschap direct en onbevangen tot ons komt.
De psychische ondergrond waar een symbool zijn betekenis vindt kan worden vergeleken met een ijsberg. Hetgeen we op het eerste gezicht waarnemen beslaat slechts een fractie van het geheel. Wat de oppervlakkige notie stabiliteit en bestaansrecht geeft is het peilloze tegengewicht dat zich onder de zeespiegel bevindt, onder de grens van het bewustzijn. Hoewel deze onzichtbare lading verborgen blijft, vormt juist dit het fundament dat zorgt dat de zichtbare verschijning niet doelloos ronddobbert. Dit grondvest van onze persoonlijkheid bevat indrukken, opvattingen en ervaringen die we ons eigen hebben gemaakt, aannemelijk al vanaf voor onze geboorte. Daarnaast huist het ook onze ongeciviliseerde instincten en andere aspecten uit het collectief onbewuste. Het is van essentieel belang zich te realiseren dat de onbekendheid van de exacte vorm, afmeting en inhoud van deze metaforische ijsberg niets afdoet aan de geldigheid ervan: het bestaat, ook al kunnen we het onmogelijk als geheel waarnemen of doorgronden.
Of we een symbool nu vormen of waarnemen, het activeert energie die samenhangt met de beleving waar het aan refereert. Op het moment dat deze onbewuste lading in beweging komt beïnvloedt het de actuele gemoedstoestand. Wanneer we ons hier bewust van zijn en de krachtige uitwerking van symbolisme kunnen inzien of moedwillig kunnen aanwenden, biedt de kennis van symbolen ons een potent hulpmiddel bij het in stand houden van de humeurhuishouding.
Het kan natuurlijk zo zijn dat iemand door een bepaalde ervaring of een traumatische gebeurtenis een negatieve associatie met een symbool heeft. Een goed voorbeeld daarvan is de swastika, eeuwenlang een universeel gebruikt symbool voor voorspoed en geluk. Vertaald uit het Sanskrit laat het woord zich omschrijven als ‘het is goed’. Onze huidige associatie in het Westen staat daar na een verhoudingsgewijs korte periode van intense conditionering volledig haaks op. Van de drie eerder genoemde symbolen, het hart, peace-teken en anker, kun je echter stellen dat deze normaal gesproken een positieve weerklank in ons vinden. Ze wakkeren de hiermee verbonden gedachten, emoties en gevoelens in ons aan.
Wanneer we ons bewust op de golflengte van een symbool afstemmen, versterkt dit niet enkel de innerlijke beleving ervan, maar vergroot het ook de ontvankelijkheid van deze energie buiten ons. We projecteren als het ware de kijk op onze binnenwereld op de buitenwereld, met als gevolg dat we in onze omgeving symbolische voorstellingen ontwaren die met onze stemming overeenkomen. Het culturele draagvlak van een symbool en de kwantitatieve verschijning ervan zijn uiteraard ook bepalende factoren voor de mate van verschijning. Maar daartegenover staat het gegeven dat zelfs een neutrale vorm zonder initiële lading, bijvoorbeeld een wolk of vlek, kan worden geïnterpreteerd als drager voor de symbolische waarde waarvan de aanschouwer vervuld is.
Iemand die dit fenomeen dagelijks met de wereld communiceert is Bojan Bajic, initiatiefnemer en curator van het Gevonden Hartjesmuseum: een mobiele tentoonstelling met een kleine selectie van een grote hoeveelheid (meer dan duizend) door hem ontwaarde en vastgelegde hartvormen. Sommige foto’s die hij maakt zijn ondubbelzinnig en overduidelijk, andere vereisen de nodige aandacht en zijn minder voor de hand liggend. Het pleit voor Bajic dat in het bevlogen tempo waarmee hij zich beweegt zelfs de meer cryptische hartverschijningen niet onopgemerkt aan hem voorbij gaan. Als je hem leert kennen, weet je dat dit geen toeval is.
Evenals de kwantumfysica en talloze (post) new age stroming hebben verwoord, suggereert het Gevonden Hartjesmuseum dat we datgene aantrekken waar het hart van vol is. De mond ervan doen overlopen lijkt zinloos, want de taal kan het niet bevatten. Wat we wel kunnen doen is er doelbewust uiting aan geven, in vorm of in actie. Zo is de symbolische energie in beweging te houden, waardoor niet alleen de innerlijke beleving kan worden verdiept, maar ook de perceptie van de wereld om ons heen bewust kan worden veranderd.
Recente reacties