Immanuel Kant 1724-1804

door | aug 13, 2011 | Geest, Kennen & weten

Met zijn belangrijkste filosofische werk Kritiek van de zuivere rede (1781) heeft Immanuel Kant een kentering teweeg gebracht in de Westerse filosofie. Hij is daarmee een van de belangrijkste moderne denkers. Hij spreekt zelf met recht van een “wetenschappelijke revolutie”. In het werk van Immanuel Kant zijn twee perioden te onderscheiden: zijn voorkritische periode en zijn […]
Immanuel Kant - Kaliningrad
Inhoud Immanuel Kant 1724-1804

Met zijn belangrijkste filosofische werk Kritiek van de zuivere rede (1781) heeft Immanuel Kant een kentering teweeg gebracht in de Westerse filosofie. Hij is daarmee een van de belangrijkste moderne denkers. Hij spreekt zelf met recht van een “wetenschappelijke revolutie”.

In het werk van Immanuel Kant zijn twee perioden te onderscheiden: zijn voorkritische periode en zijn kritische periode. In de voorkritische periode is hij van oordeel, dat er een “rationalistische metafysica” mogelijk is.

Dit in navolging van Leibniz en Wolff. In zijn kritische periode neemt hij hier afstand van. Hij maakt daarbij een onderscheid tussen algemene metafysica en speciale metafysica. De eerste kan wel op de rede gegrond zijn omdat zaken die binnen deze algemene metafysica vallen, empirisch te controleren zijn. De uit “zuivere rede”, zoals Immanuel Kant het noemt, ontstane ideeën over bvb. causaliteit kunnen empirisch getoetst worden.

Bij de speciale metafysica gaat het om vragen die het tot dan toe eigenlijke doel van de metafysica behelzen, namelijk vragen als: “Is er een god?” of “Kan de onsterfelijkheid van de ziel aangetoond worden?”. In de kritische periode neemt Immanuel Kant afstand van de speciale metafysica, omdat deze nooit empirisch te controleren is, en dus nooit geverifieerd kan worden als a priori kennis, vergaard door de “zuivere rede”.

De voorkritische periode

In deze periode publiceerde Immanuel Kant een groot aantal boeken en artikelen die alle in het teken stonden van de rationalistische denkwijze van de Verlichting. Metafysica kon een wetenschap zijn, mits zij dezelfde denkmethode hanteerde als de wiskunde. Ook ging hij er toen vanuit dat er een rationalistisch Godsbewijs mogelijk was, zoals hij betoogde in zijn Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Dasein Gottes.

De kritische periode

Deze periode van denken van Kant kenmerkt zich door zijn zoektocht naar de grenzen van de menselijke kennis. De eerste tekenen van zijn kritisch denken zijn volgens de vakfilosofen te vinden in zijn brief aan zijn vriend Marcus Herz (21 feb 1772). Daarna volgde een periode van 10 jaar waarin hij weinig tot niets publiceerde en waarin hij zijn gedachten (zie onderstaand fragment) overdacht en probeerde te systematiseren. Het gaat erom hoe onze voorstellingen op de een of andere manier overeen kunnen komen met “de werkelijkheid”. Het voor dit onderwerp relevante fragment van de brief luidde als volgt:

Cquote1.svg …Ik vroeg me namelijk af op welke grond de betrekking tot het object berust van wat in ons voorstelling heet. Als de voorstelling” alleen de wijze bevat waarop het subject door het object wordt geprikkeld, dan is gemakkelijk te begrijpen hoe die voorstelling als een gevolg met haar oorzaak kan overeenstemmen, en hoe deze bepaling van onze geest iets kan voorstellen, dat wil zeggen een object kan hebben. De passieve of zintuiglijke voorstellingen hebben dus een begrijpelijke betrekking tot objecten, en de grondbeginselen die aan de natuur van onze ziel worden ontleend, hebben een begrijpelijke geldigheid voor alle dingen voor zover die objecten van de zintuiglijkheid zijn. En net zo: als datgene wat in ons voorstelling heet, actief zou zijn ten opzichte van het object, dat wil zeggen als daardoor het object zou worden voortgebracht, zoals men zich de goddelijke kennisinhouden als de oerbeelden van de dingen voorstelt, dan zou eveneens de overeenstemming van de voorstelling met het object begrepen kunnen worden. De mogelijkheid van zowel de intellectus archetypus [het verstand dat oerbeelden bevat], op de aanschouwing waarvan de dingen zelf gebaseerd zijn, als van de intellectus ectypus [het verstand dat kopieën bevat], dat de data voor logische bewerking uit de zintuiglijke aanschouwing van de dingen put, is dus op zijn minst begrijpelijk. Maar ons verstand is door zijn voorstellingen noch de oorzaak van het object (behalve dan in de moraal van de goede doeleinden), noch is het object de oorzaak van de verstandsvoorstellingen (in sensu reali [in reële zin]). De zuivere verstandsbegrippen kunnen dus niet van zintuiglijke gewaarwordingen zijn geabstraheerd, noch ook de zintuiglijke ontvankelijkheid voor voorstellingen uitdrukken, maar moeten hun bronnen hebben in de natuur van de ziel; niet evenwel voor zover ze door het object worden veroorzaakt, of het object zelf voortbrengen. Cquote2.svg

Opvatting over God

De opvatting over het Godsbewijs is als een rode draad in de kritieken van Kant aanwezig. In zijn kritieken betoogt hij dat een Godsbewijs volgens de zuivere rede onmogelijk is. Desondanks bleef hij theïst. Al kan de rede het bestaan van God niet bewijzen door de transcendentale theologie, de moraaltheologie kan in de leemte voorzien. Als die moraaltheologie het bewijs levert van het Godsbestaan, blijkt het Godsbegrip in de rede onmisbaar. De zuivere rede “bepaalt het begrip van de moraaltheologie”, aldus Kant.

Een heel gezellig type was Kant niet. Hij was vrijgezel en leefde tamelijk dwangmatig. Reizen deed hij niet en hij hield niet van veranderingen. [MdV 13-08-2011 met dank aan Wikipedia]

<a href="https://erna-one.dev.serv10.wpbouwlocatie.nl/author/maarten-admin/" target="_self">Maarten de Vries</a>

Maarten de Vries

Position

ik ben Maarten de Vries, editor van keepondreaming. Vanuit de behoefte om op zoek te gaan naar zingeving ben ik met de website keepondreaming begonnen. Dat had veel te maken met het feit dat ik mijn 50e levensjaar bereikte en mij ging afvragen: “hoe nu verder?”. Een moment van stilstaan en omzien (en vooruitzien) in verwondering wanneer je een mijlpaal in je leven bereikt.

Alles over Geest

Niet-weten is weten

Niet-weten is weten

Ik heb de plank in vele vormen en maten talloze malen misgeslagen. Zodoende weet ik een hoop over een hoop, maar bovenal dat ik nagenoeg niets met zekerheid kan zeggen. En sinds ik dat weet, dat ik niet weet, heb ik het vrijwel altijd bij het juiste...

Dromen delen

Dromen delen

Dromen delen Aangezien er afgelopen maand nog geen dromen zijn ingestuurd, maak ik van de gelegenheid gebruik om juist dit, het delen van dromen, te bespreken.  Om een droom te delen moeten we allereerst een droom hebben. En hoewel iedereen elke nacht meerdere...

Wanneer hebben we het over Wu Wei?

Wanneer hebben we het over Wu Wei?

In een vorige blog heb ik uitgelegd wat Wu Wei betekent en waar de idee vandaan komt. Kort gezegd is Wu Wei het handelen in overeenstemming met de natuurlijke stroom van het universum. Hierdoor ben je effectief zonder gefrustreerd te raken. Ook heb ik duidelijk...

Bewust ademhalen

Bewust ademhalen

Ademhalen is volgens de yogi één van de belangrijkste manieren om energie uit te wisselen met je omgeving. De beheersing van de ademhaling noemen zij pranayama. Via de inademing neem je energie op uit de omgeving en via de uitademing laat je de energie los die je niet...

Muziektherapie:

De radio staat aan en plots komt er een bekend nummer op, eentje waarbij je gedachtes direct naar een actieve herinnering springen. Die ene vakantie in de Italiaanse zomerzon, dat bijzondere barretje van de eerste date of het afscheid van een dierbare vriendin. Je...

Wandelen is behandelen

Wandelen is behandelen

Wandelen doe je in de buitenlucht, of beter gezegd, buitenshuis. Een rondje wandelen doen we allemaal wel eens, helemaal in deze pandemie waarin we veel van onze tijd spenderen in of rond het huis. Dat je er dan af en toe even uit wil, is dan ook geen verrassing. Een...

De Dromenvanger

De Dromenvanger

De rubriek De Dromenvanger behandelt de theoretische kant van de droominterpretatie vanuit de praktijk. Aan de hand van ingestuurde dromen belicht droomduider Timo Waagmeester iedere maand het proces, de wetenschap en het mysterie van droominterpretatie. Als je een...

100% Zelfvoorzienend

100% Zelfvoorzienend

Ik woon met mijn vrouw en kind off the grid in een pittoresk boerderijtje op een berg in Catalonië. Onze homestead ligt aan een beek in een sprookjesachtig food forest midden in de natuur. We hebben een uitgestrekte Permcultuur tuin met vele soorten...

Mijmeringen over de lockdown

Mijmeringen over de lockdown

Een nieuw jaar, dezelfde lockdown. Elke ochtend opstaan om een dag te beginnen die je gister al hebt beleefd, en de dag ervoor en ook de dag dáárvoor en eigenlijk de afgelopen twee maanden. De dagen gaan langzaam en de weken trekken voorbij in een grote sleur. Ik ben...

Wat houdt mediteren nou precies in?

Wat houdt mediteren nou precies in?

Sommige mensen denken dat mediteren betekent dat je elke gedachte en emotie moet blokkeren en in uiterste stilte moet zitten. Anderen denken weer dat het de bedoeling is om in een hogere staat van bewustzijn te raken. Maar wanneer jij gespannen ‘ik moet mediteren, ik...