De opmerkzame twittervolgers hebben kunnen lezen, dat ik nu bezig ben met het bestuderen van het boek NLP4Dummies. Na de veel abstractere boeken over boeddhisme (Woorden van Boeddha) en de Ethica van Spinoza ben ik weer afgedaald naar de praktische wereld van alledag. Hoe kun je jezelf en anderen veranderen? Hoe gaat dat in zijn werk? Hoe verander ik mijn toekomst? Hoe werkt je brein en hoe werken lichaam en geest samen? Hoe kun je jezelf ontwikkelen tot een beter jij, zodat je (nog) gelukkiger wordt? De raakvlakken van NLP met de boeken, die ik eerder gelezen heb, zijn heel groot. Met de abstractere boeken van Spinoza en over Boeddha, maar ook met boeken als Switch!, De vrije wil bestaat niet en het boek van Tom Venuto The body fat solution over bodybuilding en gezonde voeding.

Ik was nieuwsgierig naar NLP, “neurolinguistisch programmeren”. Als je Wikipedia er op naslaat, dan lees je dat er ook mensen zijn die hun twijfels hebben over het nut en de effectiviteit van NLP. Naar het schijnt berust de leer van onze Tjsakka! goeroe ook op NLP, en dat helpt uiteraard niet voor de geloofwaardigheid ervan. Al lezend lijkt me die achterdocht niet terecht. Je moet de leer immers niet beoordelen naar degenen die er achter aan lopen (en die op hun manier uitdragen), maar op de eigen merites ervan. En met die merites is volgens mij niks mis.

NLP is in de Verenigde Staten ontwikkeld en voortgekomen uit een wetenschappelijk onderzoek, waarbij een aantal gedragsdeskundigen bezig waren te onderzoeken waardoor sommige mensen succesvol waren in hun leven en anderen minder. Zo kwamen ze op het idee, om te kijken of er een patroon in effectief gedrag zit. En hoe je mensen wellicht kunt leren dit over te nemen, en zichzelf te leren zich op die manier beter te ontplooien. Dat noemen ze in de NLP “modelleren”. Je gaat je eigen gedrag richten naar een voorbeeld (model), dat je verkiest boven waar je nu in het leven staat.

De tweet die over die passage in het boek ging, leverde me een reprimande op twitter op. “Nee sukkel, je moet je helemaal niet willen modelleren naar iemand anders want je kunt alleen maar jezelf zijn!”, was de strekking. Uiteraard moet je niet iemand anders willen zijn, het gaat er om uit het voorbeeld van anderen elementen te halen, waarmee je binnen je eigen mogelijkheden jezelf kunt laten groeien. De weerstand die uit die reactie bleek, zegt denk ik meer iets van de angst van die persoon om zichzelf in de spiegel aan te kijken, en eens te proberen of je wellicht wat kunt veranderen. Dat veranderingen mogelijk zijn, en soms met eenvoudige ingrepen, kun je met regelmaat zien als je naar programma’s als Supernanny of Chef Ramsey kijkt. Als je mensen (inclusief jezelf) confronteert met wat ze verkeerd doen door ze een spiegel voor te houden, dan kan dat tot wonderbaarlijke veranderingen leiden. Het blijven dezelfde mensen, maar hun gedrag verandert. Het is ook vaak de interactie tussen mensen, die net die kleine positieve draai moet krijgen om van een hel een hemel te maken.

Wat me direct al aansprak, is dat in NLP4Dummies wordt uitgelegd, dat lichaam en geest een vervlochten eenheid zijn. Het is zelfs niet zo, dat het brein de enige bron van geest is. Het hele lichaam bestaat uit een nauw verweven netwerk van neuronen, die samen een bewustzijn vormen, aangestuurd door het centrum in het brein. Voor een groot deel is dat systeem onbewust.
Dat komt exact overeen met wat Boeddha leerde. Hij zei: al wat leeft wordt gedreven door zijn eigen streven tot zelfbehoud, van het kleinste tot het grootste organisme. Als je naar kleine organismen kijkt, dan kun je dit overal om je heen vaststellen. Mijn favoriete voorbeeld zijn wegracende zilvervisjes, maar dat is er maar eentje uit triljarden.

Ook Spinoza kwam tot dat inzicht: ieder organisme (de mens voorop) beoordeelt al wat hij ervaart naar een simpele maatstaf: is het voor mij positief (voordelig) of negatief (bedreigend). Alle oordelen over al wat tot ons komt zijn gebaseerd op een ingewikkeld samenstel van kleine en grote oordelen over alles wat we wedervaren, op basis van dat ene onderscheid. Ons hele normenstelsel is daarop gebouwd. Ik denk dat ieder mens dit weer voor zichzelf opbouwt, op basis van de ingebouwde kennis die in ons DNA zit, gecombineerd met jarenlange verwerking en opslag van alle indrukken die tot ons komen via al onze zintuigen.

NLP zegt verder, dat we voor een succesvolle communicatie ons verder twee belangrijke principes moeten realiseren. In de eerste plaats de beperktheid van ons kennen. We moeten inzien, dat wat we denken waar te nemen vaak verschilt van de werkelijkheid, en als het om communicatie met anderen gaat, wat anders kan zijn dan de ander bedoelt. Dat weet natuurlijk iedereen, want we kunnen altijd erg lachen om misverstanden die op verschillen in perceptie gebaseerd zijn. Spinoza heeft dit in zijn kenleer in de Ethica haarscherp ontleed, met het onderscheid tussen “imaginatie” en “inspiratie”. Tegelijkertijd vergeten we deze beperking in onze perceptie vaak, en oordelen en reageren we snel op basis van een indruk, die voorbarig of verkeerd blijkt te zijn. Dat kan tot de grootste rampen, zelfs tot dood en verderf leiden.

Het tweede principe dat we ons moeten realiseren, is dat we voor het overgrote deel gestuurd worden door ons onbewuste, ons geest-lichaam. Ons bewuste denken, onze aandacht, richt zich maar op een klein stukje van alle informatie die met miljoenen bits per seconde via al onze zintuigen binnenkomt.

Verder wijst NLP er op, dat de kracht van ons denken op ons fysieke lichaam enorm groot is. Het boek geeft een voorbeeld van een gehypnotiseerd persoon, die in staat is te gaan zweten als verteld wordt dat hij in een sauna zit. Dat is apart, want het lichaam zou warmte moeten krijgen om die reactie te geven. De geest kan dit kennelijk opwekken zonder de fysieke aanleiding. Een sterker voorbeeld nog vind ik de gehypnotiseerde die een brandblaar ontwikkelt, als men beweert dat hij met een gloeiende pen wordt aangeraakt, terwijl het een doodnormale ballpoint is. Door ervaring ben ik zelf ook steeds meer gaan inzien, dat veel van wat we als lijden ervaren, in hoge mate bepaald wordt door wat we er zelf over denken. Ik wil niet zeggen, dat alle aandoeningen denkbeeldig zijn, maar de invloed van onze geest op ons welzijn en welbevinden is veel groter dan we ons vaak realiseren.

Op het enorme belang van de verbondenheid tussen denken en zijn wees 4.500 jaar geleden ook Boeddha al. Hij leerde: waakt over uw gedachten, want zij zijn de bron van uw handelen. Je kunt je geest niet volkomen zijn gang laten gaan, je moet hem breidelen en sturen als een leidsman zijn paard. Hij waarschuwde ook: vermijd negatieve gedachten, want van negatieve gedachten komen negatieve gedragingen, en die komen als een boemerang naar je terug.

Deze opvattingen, die Boeddha ontwikkelde zonder dat hij de beschikking had over hersenscans en andere hoogwaardige apparatuur, worden bevestigd door de bevindingen van hersenspecialisten zoals Dick Swaab. Zij laten ook zien, hoe ons brein zich ontwikkelt, hoe onze gedragingen worden gestuurd door het ingewikkelde samenstel van neuronen in het brein in verbinding met de rest van ons lichaam. En hoe we de indrukken, die via onze zintuigen binnen komen, verwerken en via fysieke processen tijdens onze slaap tot vaste patronen aaneen weven, die vervolgens geautomatiseerd via ons on(der)bewuste ons gedrag sturen.

In NLP komen al deze inzichten terug, op een heel praktisch niveau. NLP leert je, hoe je kunt sleutelen aan jezelf door je bewust te worden van je overtuigingen en je waardensysteem. Wat is je opvatting over jezelf, wat verander je, wat denk je dat er gebeurt als je dingen anders zou gaan doen? Ben je je er van bewust, waar die overtuigingen vandaan komen?
Je waardensysteem is de grote motor achter je motivatie. Het zijn de emotionele etiketten, die je aan je opgeslagen vroegere ervaringen hebt gehangen. In het boek Switch wordt dit uitgedrukt als de kracht van de Olifant (als representant van je onbewuste). Je leert hoe je je bewuste (in Switch de Berijder genoemd) invloed kunt laten uitoefenen op je onbewuste, wat leidt tot een enorm krachtige motivatie.

Je kunt je overtuigingen en je waarden volgens NLP veranderen door oefeningen, die ik zou willen beschrijven als “meditatieve processen”. Door het visualiseren van je overtuigingen en van je waarden, door er over te mediteren, kun je al beschouwende besluiten daar dingen in te veranderen. Je kunt je afvragen, of je leven klopt met jouw waardensysteem. En als je inziet, dat je baan, je relatie, je woonsituatie of je gezondheid niet overeenstemmen met de waarden die jij voorop stelt, dan kun je besluiten om daar verandering in te brengen. Dagdromen, plannen en mediteren zijn dus belangrijke gereedschappen om je geest, je brein, aan te zetten tot verandering. Ons brein is “plastisch”, het kan veranderen, je kunt je ervaringen en de evaluatie van je herinneringen veranderen. Daarmee herprogrammeer je in feite jezelf.

Als je denkt dat dit vergezocht is, bedenk dan hoe je zelf net als miljoenen andere mensen dagelijks gehersenspoeld wordt door de media en door reclame. Zonder dat je het in de gaten hebt, wordt je mening over iets sluipenderwijs gewijzigd. Of denk aan weldenkende mensen, die gehersenspoeld worden door hun omgeving, of dit nu een kerk is, een criminele bende of hun familie. Mensen zijn beinvloedbaar, en je kunt dit gebruiken om jezelf te beinvloeden in de richting van zelfontplooiing. NLP lijkt me dus zeker een effectieve methode, die de moeite waard is om kennis van te nemen. Ik lees en twitter stug verder! [MdV, 27-04-2013]

PS Als je een van de genoemde boeken mocht willen kopen, dan is dat helemaal geen slecht idee. Klik dan op de link op de titel in deze koptekst, dan koop je niet alleen het boek maar dan sponsor je Keepondreaming ook met een paar Euro.