Bij het woord ‘emotie’ zal vrijwel iedereen onmiddellijk beeld hebben, simpelweg omdat we er dagelijks mee te maken hebben. Over emoties bestaan dan ook veel studies en theorieën, die ik hier overigens niet zal behandelen. Wat we in ieder geval kunnen stellen is dat emotie de lichamelijke gewaarwording is, inclusief de bewustwording van die gewaarwording, in reactie op dat wat je beleeft of verwacht. 

We onderscheiden (hier) zes basisemoties:

Boosheid

Vreugde

Verdriet

Angst

Afschuw

Verrassing

We (her)kennen allemaal het sneller kloppen van het hart bij plotselinge opwinding, een opgelucht gevoel bij iets waar je vreselijk tegenop zag en wat bij benadering ineens enorm bleek mee te vallen, de tranen bij ontroering of verdriet, de zogenaamde vlinders in je buik bij verrukking, de slappe benen bij een plotseling slecht bericht, enzovoorts. Deze sensaties worden gevormd door een combinatie van ‘razende’ zenuwen, ‘rondvliegende’ hormonen en de verandering in spierspanning. Heel even wordt het denken uitgeschakeld en de sensatie bepaalt (in eerste instantie) onze impuls/reactie. Of we die ook werkelijk (volledig) uitvoeren hangt af van hoe (snel) wij onszelf weer kunnen herpakken, waardoor we ons ‘gezonde’ verstand weer weten te gebruiken. Dit vermogen heeft enerzijds met ons karakter te maken en anderzijds met hoe we hebben geleerd om te gaan met onze emoties; hoe we ‘geprogrammeerd’ zijn.

Het bijzondere aan onze emoties is dat ze vooral persoonlijk worden ervaren. De een voelt over het algemeen niet precies hetzelfde als de ander bij een en dezelfde gebeurtenis. Emoties of stemmingen van anderen kunnen ons daarentegen wel enorm beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld eens aan het stempel dat een chagrijnig lid van een team tijdens een bijeenkomst kan drukken op de stemming binnen de groep, en dus op die van de andere teamleden. Op deze manier kan de schreeuwlelijk een groepsemotie tot stand brengen die collectief lijkt, maar in werkelijkheid een projectie van zijn/haar eigen frustratie(s) op de anderen is. Groepsemotie kan collectief zijn, maar is ook vaak een soort verzamel-emotie van verschillende (persoonlijke) emoties die raakvlakken hebben. Meestal samengevat door de ‘sfeerbepaler(s)’.

Zet de televisie maar eens aan tijdens het achtuurjournaal en de voorbeelden knallen de woonkamer in. Wanneer je daarbij al een heel klein beetje oplet zul je merken dat er gedurende die paar minuten al flink wordt ‘gerammeld’ aan je emoties. Verbazing, schrik, boosheid, teleurstelling; er gebeurt van alles in je hoofd en de rest van je lijf.

Gelukkig zit er een knop op je tv en dat impliceert onmiddellijk dat, wanneer we ons onttrekken aan negatieve stemmingmakerij, ons emotionele ‘landschap’ een betere ‘kleur’ krijgt. En dat is goed nieuws, want hiermee blijken we dus ook in staat om onze emoties te beteugelen, wanneer we maar willen. Wellicht is er op het andere kanaal een vrolijk programma gaande, of misschien weten we zelf iets vrolijks te bedenken waarmee we in de huiselijke kring, misschien zelfs zonder televisie, tot heerlijke positieve emoties komen. Jawel, gelukkig zijn we ook aan de positieve kant ontvankelijk voor stemmingmakerij – hoera en olé!

Emoties zijn dus te beïnvloeden en zolang dat ook maar enigszins lukt is er betrekkelijk weinig aan de hand. Het wordt echter een ander verhaal wanneer onze eigen emoties ons in de weg gaan zitten en daarmee emotionele problemen worden. Deze problemen hebben vooral te maken met onze persoonlijke beleving en vasthoudendheid daaraan – hoewel dat lang niet altijd direct zo wordt ervaren. Twee uitersten in deze ‘probleemhoek’ zijn: geen emotie kunnen voelen en/of uiten, of juist alleen maar emotie kunnen voelen en/of uiten.

Emotionele problemen komen nagenoeg niet afzonderlijk van denkproblemen voor. Hoe dicht emotie ook bij de mens staat, de manier van denken over onszelf en de wereld om ons heen bepaalt voor een groot deel welke emoties we ervaren, maar vooral ook hoe we die op dat moment ervaren.

Iemand die een kopje koffie omstoot zal bijvoorbeeld eerder een negatieve emotie ervaren als hij/zij al een negatief zelfbeeld heeft dan wanneer hij/zij er een positief zelfbeeld op nahoudt. Andersom geldt dat: mensen die ‘graag’ aan negatieve emoties vast lijken te houden, veelal ook negatieve denkpatronen en – zelfbeelden bezitten. In onze huidige hectische samenleving, waar denken, ratio en prestatie als uiterst belangrijk gelden, komen emotionele problemen dan ook veelvuldig voor – ik vertel je vast geen nieuwtje.

Wanneer we iemand met een emotioneel probleem willen helpen is het van belang om zijn/haar denk- en belevingswereld te verkennen, zodat je de zaak beter vanuit zijn/haar perspectief kunt bekijken. Denk daarbij vooral niet te snél dat je hem/haar begrijpt, want projecties van niet relevante conclusies liggen altijd op de loer. Pas wanneer je in de denk- en belevingswereld van die ander kunt stappen zul je eerder begrip op kunnen brengen en dan maak je werkelijk contact. Men zal zich daardoor eerder gehoord voelen en dat betekent erkenning. En iedereen weet hoe fijn het is om erkenning te ontvangen!

Het beheersen van onze emoties bereiken we (als psychisch gezonde mens) het beste door onszelf goed te kennen en te beseffen dat we de keuze hebben om ons te laten beheersen door onze emoties, of dat we de keuze kunnen maken dat wij de emótie kunnen beheersen. Om het laatste te kunnen bereiken zullen we de gedachte rond de emotie los moeten (kunnen) laten. Wanneer je je eigen waarden (kwaliteiten, talenten, etc.) redelijk in beeld hebt en je beseft dat je als mens, op welk vlak dan ook, de moeite waard bent, heb je al best veel in huis om je emotie(s) te kunnen beteugelen.

Emoties op zich zijn niet slecht, zelfs woede niet. Eraan vasthouden en je door de gedachten eromheen laten meeslepen/beheersen is echter gif voor je eigen welzijn en daarmee vaak zelfs voor dat van anderen.

Daarom:

Emoties komen en gaan en zullen pas blijven hangen en hun invloed blijven uitoefenen wanneer je ze met je denken vasthoudt. Uiteindelijk verdwijnen ze als je ze niet op een ‘voetstuk’ plaatst.

Het spreekt voor zich dat emotionele problemen zich desondanks voor kunnen doen – emoties zijn soms lastig en we zijn nu eenmaal maar mensen. In dat geval zou ik eens gaan praten met iemand die begrip voor je kan opbrengen, met volle aandacht naar je kan luisteren en in staat is om jou met je eigen woorden tot nieuwe (bij jou passende) en verfrissende gedachten te brengen.

Een bonus-tip:

Een mens vindt het altijd fijn om gehoord te worden, dus laat elkaar eens lekker praten en luister eens zonder direct een oordeel te vellen of een oplossing te willen bedenken, wat je ook wilt bereiken en/of hoe goed je het ook bedoelt – ik beweer overigens niet dat dit altijd gemakkelijk is. Begrip kunnen tonen vanuit het perspectief van de ander is soms een hele kunst, maar als je weet hoe prettig het is om zelf begrip en erkenning te ontvangen, weet je ook dat het de moeite waard kan zijn om een ander oprecht begrip te kunnen tonen.

Trouwens, over je schaduw heenstappen schijnt vandaag de dag nogal een hippe trend te zijn, dus schop die emoties maar eens lekker van het voetstuk!

Auteur: Jaap Wakker –  Emovisie

April 2012