Het afgelopen jaar was een bewogen jaar. In het nieuws zien we een draaikolk van strijd en verandering. Spanningen die oud – haast vergeten – leken, komen ineens weer naar boven en brengen oorlog en ellende. Miljoenen mensen vluchten op zoek naar een goed heenkomen. Hun levens liggen op straat, zichtbaar voor iedereen. Het zijn vaders, moeders, kinderen, families. Zij komen dichtbij, zij zijn zoals wijzelf. Wij koesteren ons in de geborgenheid van ons comfortabele leven, met volle supermarkten. Maar hoe zeker is dat? De economie verandert, de technologie verandert, het klimaat verandert, onze wereld verandert. Onbezorgd op vakantie kunnen we ineens uit de lucht geschoten worden. Hoe vinden we de weg?
Het probleem is, dat we niemand meer hebben om het antwoord op al deze vragen te geven. Er is ook geen duidelijk handboek waarin we ons antwoord kunnen vinden. In het begin van de vorige eeuw hadden we – afhankelijk van onze gezindte – meneer pastoor of de dominee die ons kon bijstaan in deze levensvragen. We konden de antwoorden zoeken in de Bijbel. Maar meneer pastoor is zijn aureool kwijt en we laten ons niet meer de les lezen door dominees. Degenen die moslim zijn, kunnen nog bij de imam terecht. Maar veel jonge moslims vinden daar hun antwoorden ook niet meer. Ze zoeken die in extremen, of verlaten net als de christenen het godshuis in hun eigen tocht naar zingeving. We zoeken onze antwoorden in de wetenschap, we hopen dat de technologie, dat onze computers ze weten. Maar we verdrinken in de zee van ongeordende informatie.
Zondag ontmoette ik een bijzondere jongeman, die interesse getoond had in Keepondreaming. Hij heet Timo Waagmeester. Het was wel een gekke ontmoeting tussen twee vreemden, een man, eind vijftig, en een jongeman, begin dertig. Door iets zijn we elkaar tegen gekomen. Het pad van Timo is zijn eigen pad. Na zijn middelbare school en opleiding als docent Engels besloot hij op zijn eigen zoektocht te gaan. Hij werkte een aantal jaren als rondtrekkend gezel in afgelegen streken. Hij monsterde – als een jongen uit de 17e eeuw – aan op de Stad Amsterdam en zeilde over de wereldzeeën in het kielzog van Darwin op diens reis met de Beagle. Eenmaal weer aan land trok hij met wat schamele bezittingen naar Spanje, om zelfvoorzienend boer te worden. Hij betrok een ruïne van een Catalaanse Mas in de Pyreneeën en leefde daar in de buitenlucht in ontbering een eenvoud.
Timo volgt zijn eigen pad, en is daardoor een zeer bijzonder mens, een echte Waag-meester. Hij waagt het om de begane paden en kaders te verlaten en het leven te ontdekken in de meest pure zin, teruggeworpen op zichzelf. Net als een kluizenaar of een boeddhistische woudpelgrim. Hij inspireert mij door die eenvoud en zijn onbevreesde zoektocht naar de bron van zichzelf, van de essentie van het leven, zonder de ruis van de drukte van de moderne wereld. Retour a la source.
In ons gesprek vertelde hij mij dat zijn grote inspiratiebron Joseph Campbell is, een professor in de culturele antropologie die zich tijdens zijn leven bezig hield met de betekenis van de mythen. In een reeks interviews uitgezonden door de PBS getiteld The Power of Myth (waarvan ook een boek is verschenen) vertelt de enorm belezen en hyper intelligente Campbell over de kracht en betekenis van mythen en rituelen voor de zingeving en de koers in het leven van de mens. Van ieder mens, een verhaal dat zich telkens weer herhaalt. Zo zijn we zowel ons meest individuele zelf, alsook de expressie van de eeuwigheid, van het verhaal dat zich steeds herhaalt.
Hij roept op om die mythen, die rituelen, die door de tijd en alle culturen heen terugkeren, te omarmen, te herkennen, en ze nieuwe betekenis te geven. Hij roept ook op om de betekenis van religie te herkennen als een metafoor voor ons complexe leven, als een telkens iets andere uitdrukking van diezelfde metafoor voor het ongrijpbare, het spirituele aspect van ons bestaan. Het is dwaas, om vanwege een andere interpretatie, een andere metafoor, elkaar naar het leven te staan. Het is net als het beeld dat John Cleese in College Tour schetste, dat Jezus de vervolging van “ketters” aanschouwt, die gemarteld en op de brandstapel gezet worden, en vraagt wat er hier gaande is. De aan Jezus toegewijde en Godsvrezende inquisiteurs zeggen: dit zijn mensen die uw evangelie van liefde verkeerd uitleggen en daarom moeten we ze straffen! Dat is een complete ontsporing van wat de werkelijke bedoeling van het Evangelie van de liefde is.
Campbell had een onbegrensd lijkende kennis van religies, mythen en rituelen. Van de Sumeriers tot de Upanishads, van Amerikaans-Indiaanse en Afrikaanse religies tot de Bijbel. Zijn kracht ligt in het herkennen van het universele in die beelden van ons aardse bestaan. Kijkend naar de reeks video’s van de Joseph Campbell Foundation kom ik tot de conclusie: we moeten op kruistocht naar een nieuwe zingeving, die voor ons allen geldt. We kunnen die herbouwen uit de mythen en metaforen die door de millennia door een optocht van wijzen, filosofen en grote denkers, zo je wilt zieners, aan de mensheid zijn uitgelegd. En daarbij erkennen, dat dit metaforen zijn waar we elkaar niet voor op de brandstapel hoeven zetten vanwege verschillende interpretaties van de onderliggende zelfde waarheid. Zo kunnen we een nieuw, zichzelf steeds herschrijvend en herijkend handboek scheppen aan de hand waarvan we weer de weg weten in ons leven, ieder voor zich, en tegelijk het leven van ons allen. Met deze handleiding kunnen we jonge mensen de weg wijzen in de zich eeuwig herhalende les van het leven. En kan eenieder dit voor zichzelf in elke fase van zijn leven. Laten we de overdracht van wijsheid door mythen en tradities in ere herstellen, zonder dat het stenen tafels zijn, die we op elkaars hoofden kapot slaan. [MdV, 30-12-2014]
